Cao Bá Đạt

Kỉ Tị 1809-Giáp Dần 1854

Danh thần triều Nguyễn. Anh sinh đôi với Cao Bá Quát, thân phụ Cao Bá Nhạ, quê làng Phú Thị huyện Gia Lâm, xứ Kinh Bắc tức tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc xã Quyết Chiến, huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội).

Năm Giáp Ngọ 1834, ông đỗ cử nhân, làm tri huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa, thanh liêm mẫn cán được dân chúng kính mến.

Sau khi Cao Bá Quát phù Lê Duy Cự khởi nghĩa chống nhà Nguyễn (Giáp dần 1854) ở Mĩ Lương rồi bị giết, ông đang ngồi chức Tri huyện cũng bị bắt giải về kinh. Dọc đường, ông làm một tờ trần tình hình rồi dùng dao đâm cổ tự vẫn. Con ông là Cao Bá Nhạ trốn thoát, nhưng 8 năm sau bị người tố cáo mà thọ hại luôn.

Nguyễn Văn Siêu có đôi câu đối truy điệu anh em ông rất thâm trầm:

“Ta tai! Quán cổ tài danh nan đệ nan huynh, bất thế ngẫu sinh hoàn ngẫu tử.

Dĩ hĩ! Đáo đầu sự thế, khả liên khả ố, hổn trần lưu xú diệc lu phương”.

Bản dịnh:

“Thương thay! Tài diệu tót vời, khó anh khó em, một cặp cùng sinh lại cùng thác. /

Thôi nhỉ! Sự cơ đến vậy, đáng thương đáng ghét, nghìn năm ghi xấu cũng ghi thơm”.

Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam