Chuyện 5 con khỉ.

 Thí nghiệm về tâm lý. 

Trong một cái chuồng có 5 con khỉ, người ta treo 1 nảy chuối lên cao và để 1 cái thang bên dưới. Con khỉ thứ nhất định trèo lên cái thang để ăn chuối, nhưng khi nó vừa đụng vào cái thang thì nó bị xịt nước lạnh, nó phải bỏ chạy. Mấy con khỉ khác cũng lần lượt ráng trèo lên lấy chuối. Cuối cùng cả 5 con khỉ đều bị thất bại và bị xịt nước lạnh. 
Bây giờ người ta tắt nước lạnh
Một lúc sau, 1 trong 5 con khỉ muốn trèo lên lấy chuối thì những con khỉ khác sẻ tìm cách ngăn con khỉ kia, không cho nó trèo lên cái thang. 
Bây giờ, người ta lấy 1 con khỉ ra khỏi chuồng và thế vào 1 con khỉ mới. Con khỉ mới này cũng muốn ăn chuối, nhưng khi nó vừa đụng vào cái thang thì 4 con khỉ kia nhào vô tấn công nó, không cho nó leo lên lấy chuối.
Người ta lại bắt 1 con khỉ ra (1 trong 4 con ban đầu) và thay vào con khỉ mới thứ 2. Khi con khỉ này định trèo lên lấy chuối, thì mấy con khỉ kia lại nhào vô tấn công, ngăn không cho nó đụng vào cái thang. Kể cả con khỉ mới thứ nhất cũng nhiệt tình hùa theo đàn tấn công con khỉ kia, mặc dù nó không bị xịt nước lạnh. 
Người ta lần lượt thay thế các con khỉ bị xịt nước lạnh bằng những con khỉ mới. 
Cuối cùng trong chuồng có 5 con khỉ mới, chưa từng bị xịt nước lạnh, nhưng rất nhiệt tình ngăn chận bất cứ con khỉ nào muốn leo lên cái thang. Và nó cũng không biết tại sao nó làm vậy. Chỉ hùa theo đàn thôi.

Chuyện mười con chuột. 

Người ta thả 1 con chuột vào một cái bồn nước. Và để cho nó bơi cho đến kiệt sức. Rồi ghi lại thời gian, nó bơi được bao lâu tới khi nó gần chết đuối. 
Bây giờ người ta thả vào bồn nước mười con chuột, rồi để cho nó bơi tới gần kiệt sức. Khi người ta quan sát có một con chuột gần bỏ cuộc thì người ta vớt nó ra. Mỗi lần có 1 con chuột được vớt lên, những con còn lại đều cố gắng bơi mạnh hơn nửa - phấn đấu hơn tí nửa. Cho tới con thứ 10, con chuột cuối cùng thì kỷ lục bơi của nó gấp hai rưởi (2.5) mức trung bình- của con chuột bơi một mình trong thí nghiệm đầu tiên. 
Kết luận là: hy vọng làm tăng sức chiến đấu. Mỗi lần 1 con chuột được vớt ra, những con còn lại nuôi hy vọng sống còn, và tiếp tục chiến đấu.


Chuyện con ếch ngủ gục. 

Đây cũng là một thí nghiệm có thật (như chuyện con khỉ và con chuột).
Người ta bỏ 1 con ếch vào cái nồi, và đun nước nóng lên. Con ếch cảm được nhiệt độ nóng nó liền nhảy ra ngoài. 
Người ta bỏ con ếch vào cái nồi, lần này người ta tăng nhiệt độ thật chậm. Nước ấm lên từ từ, con ếch như ngồi trong cái "hot spa", nó "relax" và thấy buồn ngủ. 
Ếch là loài máu lạnh, nhiệt độ trong cơ thể của nó gần giống nhiệt độ môi trường. Và nhiệt độ ấm có tác dụng an thần, thư giản.
Người ta tiếp tục tăng nhiệt độ lên rất chậm nhưng tiếp tục nóng lên.
Con ếch cũng cảm thấy nóng nhưng nó buồn ngủ quá (too sedated). Nó không thể nhảy ra khỏi cái nồi được. Cuối cùng nó bị luộc chín luôn.
Chuyện con ếch đem ra so sánh với bệnh mập phì (obesity). Nếu lên cân thiệt nhanh 10-20 kí trong vài tháng thì người ta sẻ tìm cách chống trả. Nhưng nếu lên cân thật chậm và tiếp tục tăng, người ta cảm thấy dể chịu và thoải mái trong một thời gian dài ban đầu. Nhiều đồ ăn ngon quá, lái xe tiện hơn đạp xe đạp, ngồi chơi computer game vui hơn đi dạo, máy móc thay sức người... Đến 1 lúc nào đó, mập quá rồi, cao huyết áp tiểu đường, đau khớp...
Người ta thấy khó chịu như con ếch ngồi trong nồi nước nóng, nhưng không thể nhảy ra được nửa.